Varis, yüzeysel toplardamarların anormal genislemesine verilen isimdir. Bacaklarda cilt altında mavi
.
TOPLARDAMARLARDA NORMAL DOLASIM
Toplardamar adı verilen ve vücuttaki kirli kanı kalbe dogru tasıyan damar sistemi hekimler arasında
veya tıbbi yazılarda “ven veya vena” olarak da isimlendirilir. Kol ve bacaklardaki toplardamarlar
(venler) yüzeysel veya derin olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Yüzeysel toplardamarlar deri ve kasların
üzerinde yer alan bir bag dokusu tabakası (fasya) arasındadır. Derindeki toplardamarlar ise fasya
tabakasının altında, kasların yer aldıgı bölümde bulunur. Ayrıca “perforan” adı verilen bir grup
toplardamar da derin ve yüzeysel venler arasındaki baglantıyı saglarlar. Bu damarlar bag dokusu
tabakasını delerek bu baglantıyı yaptıkları için “delici, perforan” diye isimlendirilirler. Toplardamarların
büyük kısmının içinde bulunan çok ince kapakçıklar, ayakta duran bir insanda kanın geriye dogru
dönmesine, ters yöne akmasına engel olurlar. Damarlar esnek yapıdadırlar. Düz bir boru gibi
çalısmazlar. çlerinden kan geçerken bir ölçüde genisleyip sonra tekrar daralırlar. Varislerde bu
esneklik kaybolur.
Normalde bacaklardaki tüm yüzeysel toplardamarlar, bacaklardan kalbe dogru dönen kanın sadece
%10 kadarını tasırlar. Yüzeysel damarlarda kanın bir kısmı yukarıya dogru akarken, bir kısmı da delici,
perforan damarlar yoluyla daha derinde bulunan toplardamarlara geçerler. Yürüme sırasında baldır
bölgesindeki kas kitleleri kasılıp gevseyerek, kanın yukarıya dogru akmasına ve dolayısıyla kalbe
dönmesine yardımcı olurlar.
Kısaltmalar; (VSM) büyük safen ven, (VSP) küçük safen ven. Femoral ven derinde bulunan bir toplardamardır.
VSM ve VSP ile isaretli toplardamarlar ise varislerin görüldügü yüzeysel damarlardır.
Ayakta duran bir kiside (A) normal, (B) varisli toplardamarlarda kan akımının yönü görülmektedir. KAÇ TP VARS VARDIR?
Uluslararası sınıflama esaslarına göre (CEAP) klinik olarak varisler, 4mm’den genis variköz
toplardamarlar (C2) ve daha küçük telanjiektazi ve retiküler varisler (C1) olmak üzere iki gruba
ayrılırlar. Bu C1 grubunda uygulanan tedaviler açısından boyutları önem kazanır. Özellikle lazer ve
skleroterapi uygulamalarında kolaylık saglamak üzere telanjiektazi ve retiküler (agsı) varisler arasında
bir de küçük venüllerin genislemesi anlamına gelen venülektazilerden bahsedilmektedir.
Büyük varisler
Çapları 4 mm’den büyük ve mavi-yesil renklidirler. Ayakta duran hastada kolaylıkla görülür ve ele
gelirler. Bazen de kendisi gözükmez, sadece ciltte yaptıgı kabarıklıkla fark edilir. Büyük ve küçük safen
venler veya dallarından gelisen variközitelerdir. Bu varisler kendilerini meydana getiren sebeplere göre
(etyolojik sınıflama) birincil veya ikincil varisler olarak ikiye ayrılırlar.
. A. Birincil (primer) varis
Varis dendiginde genellikle bu grup varisler anlasılır. Birincil varisler, direkt olarak toplardamarın
kendisine baglı sebeplerle, damar duvarındaki yapısal zayıflık ve/veya damar içindeki kapakçıkların iyi
kapanamaması ve yetersizligi dolayısıyla meydana gelirler. Kalıtsal da olabilir. Eslerden birinde veya
eslerin ailesinde varis varsa çocuklarında varis görülme olasılıgı fazladır.
B.
+kincil (sekonder) varisler Derinden seyreden toplardamarlardaki hastalıklara baglı olarak gelisen varislerdir. Derin venlerin pıhtı
ile tıkanıklıkları, dogumsal veya edinsel arterio-venöz fistüller, tümörler, bası yapan kitleler ve özellikle
üst seviyelerde meydana gelen toplardamar iltihapları (ilio-femoral tromboflebitler) ikincil varislerin en
önemli sebepleridir. Tromboflebitler adı verilen, toplardamar duvarının iltihabi hastalıkları toplardamar
içinde pıhtı ve tıkanıklıga yol açarlar. Damar içindeki kapakçıklar da bu sırada hasarlanarak çalısmaz
hale gelirler. Bir süre sonra pıhtı kısmen erir, bir miktar da damar duvarına yapısır ve böylece tıkalı
venler eskisi gibi olmasa da kısmen açılırlar (rekanalizasyon). Fakat kapakçıklar ve damar
fonksiyonları tamamen normale dönmezler. Derin toplardamar sistemindeki ve perforan venlerdeki
kapakçık yetersizligi kanın rahat akamamasına, alt kısımlarda birikmesine ve dolayısıyla damar
içindeki basıncın normalden daha yüksek olmasına sebep olur. Bu basınç yüksekligi sonucu, kan
akımı ters yöne döner, baslangıçta daha düsük basınçlı olan yüzeysel toplardamarlara dogru akım
baslar. Sonuçta yüzeysel toplardamarlar asırı derecede yüklenir. Duvarındaki destek dokusu zayıf
olan bu toplardamarlar basınç karsısında dayanamayarak genisler ve ikincil varisler meydana gelir.
Varisler klinik görünümlerine göre de sınıflandırılabilirler. Yukarıda bahsedilen varisler genellikle büyük
varislerdir.
Agsı (retiküler) varisler
Ciltten hafif kabarık, 4mm’den daha küçük çapta, mavi-yesil renkli varislerdir. Elle zor hissedilirler.
Venülektazi
Elle hissedilemeyen, venüllerin genislemesi (dilatasyon) ve ciltte yüzeysel olarak görülecek hale
gelmesi sonucu ortaya çıkan 1-2 mm çapında, mavi-mor renkli variköz damarlardır.
Telanjiektaziler (kılcal damar genislemesi)
Kapiller damarlar ve arteriollerin genislemesi ve ciltte yüzeysel olarak görülecek sekilde belirgin hale
gelmesinden ibaret, 1 mm’den ince, kırmızı renkte iyi huylu, selim kılcal damar lezyonlarıdır. Deri ve
mukozada yıldız sekilli veya örümcek agına benzer (spider angioma) yaygın ag yapan çizgisel
olusumlar seklinde görülebilirler. Basit sekilleri yaslılıkta artarlar (senil telanjiektazi). Dogumsal veya
edinsel olarak meydana gelebilirler.
Sekilde telanjiektazi, venülektazi ve agsı varisler birlikte görülmektedir.
VARS OLUSMASI ÖNLENEBLR M?
Ayakta uzun süre kalınarak (kuaför, berber, tezgahtar, hemsire gibi) veya devamlı oturarak çalısılması,
sıkı korse kullanılması, düz tabanlık, fazla güneste kalınması, müzmin kabızlık, sismanlık gibi faktörler
varis olusmasını kolaylastırır. Bunlara karsı alınacak önlemler varis olusmasını da önleyebilir veya
geciktirebilir. Yürüyüs ve koruyucu elastik çoraplar en basit, fakat aynı zamanda en etkili önlemlerdir.
Gebeligin ilk devrelerinde östrojen hormonlar toplardamarların duvar esnekligini azaltırlar. Ayrıca
gebelik mekanik yolla karındaki büyük toplardamarlara baskı yaparak kanın akımını ve dönüsü
zorlastırdıgından akım yavaslamasına, pıhtılasmaya yol açabilir, dolaylı olarak varis olusumunda etkili
olur. Elastik çoraplar, yürüyüs, hafif yan yatma gibi tedbirler varis olusumunu önleyebilir.
VARSN BELRTLER NELERDR?
Görünen damar genislemeleri dısında, ayakta ve bacaklarda agırlasma seklinde dolgunluk hissi,
karıncalanma ve kramplara kadar degisen yakınmalar bulunabilir.
Bacaklarda agırlık ve gerginlik hissi, sızlama, çabuk yorulma toplardamar sisteminde basınç
yükselmesinin “venöz hipertansiyon” ve buna baglı toplardamar duvar hasarının belirtisidir. Hasta
ayaga kalktıktan kısa bir süre sonra baslarsa, üst seviyedeki venöz kapakçıklarda yetmezlik oldugu
düsünülmelidir. Hasta uzun süre ayakta durdugu zaman, gün sonunda veya sıcak ortamlarda
rahatsızlıklar artar. Ayak bilegi çevresinde ödem ve sisme meydana gelebilir. Hastalar bu durumu
“aksama dogru ayakkabılarının sıkmaya basladıgı” seklinde ifade ederler. Bunlar toplardamarlarda
yetersizlik belirtileridir.
Agrılar ve sislikler istirahat halinde ve bilhassa ayaklar kalp seviyesinden yüksekte tutuldugunda azalır.
Baska bir agrı tipi hamilelik sırasında, ya da adet kanaması öncesinde siddetlenmektedir. Bu agrılar
genislemis, variköz ven kümesini merkez alan zonklama, yanma, ya da ezici karakterde agrılardır.
Kasıntı, karıncalanma, sızlama v.b. çabuk geçen belirtilerdir ve özellikle ince uç dalların “venüller”
gerilim altında oldugunu gösterir.
Derindeki toplardamarların hastalıgına baglı olarak gelisen varislerde ise bu belirtiler daha agır olup,
ödem, egzema, kasıntı, deri renginde koyulasma gibi belirtiler ve cilt ülserleri klinik tabloya eklenebilir.
Kramplar çogunlukla geceleri baldırda ve ayakta olmaktadır. Kramp hafif oldugu zaman, özellikle
baldırlarda bir hissizlik duygusuna karsılık gelen huzursuzluk olarak ortaya çıkmaktadır. Bu duruma
bazen "
bacak çogunlukla bacak arkasındaki kısa safen venin (VSP)asırı yüklenmesine baglıdır.
Varisli bacaklarda bilhassa küçük çarpmalar, kasıma, böcek ısırıkları sonucu yüzeysel damarlarda
iltihaplanma (yüzeysel flebit) meydana gelebilir. Yüzeysel flebitlerin diger sebepleri vücudun herhangi
bir yerinden kaynaklanan enfeksiyonlardır (dis apseleri, pelvik iltihabi hastalıklar, ayak deri mantarları
vb)
huzursuz bacak sendromu" (Restless leg syndrome) denilmektedir. Kramplar ve huzursuz VARS VARSA YAPILMASI GEREKENLER
1. Bol ve uygun giysiler, rahat ayakkabılarla düzenli yürüyüsler yapılmalı
2. Fazla güneste kalmamalı, sıcak banyo, kaplıca, kum banyosundan sakınmalı
3. Sismansa fazla kilolar azaltılmalı, dogru beslenme ve sıvı alımına dikkat edilmeli
4. Sıkı korse, çorap lastigi, 5 cm’den yüksek topuklu ayakkabılar kullanılmamalı.
5. Uzun süre sabit bir sekilde ayakta durmamalı ve oturmamalı
6. Gün içinde ve aksamları bir süre ayakları kalp seviyesinin üzerine kaldırarak dinlenilmeli
7. Kabızlık varsa giderilmeli
8. Sigara içilmemeli, alkol kullanılıyorsa azaltılmalı
9. Bacaklara kısa süreli soguk su (14-16 derece) uygulamaları yapılmalı
10. Çarpma ve enfeksiyonlardan korunmalı
11. Baskılı elastik çoraplar kullanılmalı
NEDEN VARS ÇORABI?
Baskılı elastik çoraplar varis belirtilerinin azaltılmasında ve ilerlemesinin önlenmesinde en önemli
yardımcılardır. Varislerin durumuna göre uygun boyda ve nitelikte seçilmelidir. Çorapların ayak bilegi
çevresine uyguladıgı basınç miktarı önemlidir. Bu basınç miktarı ilgili hekim tarafından saptanır. Elastik
çorap:
1. Genislemis yüzeysel toplardamarları baskıyla bosaltır ve daha çok genislemesine engel olur,
2. Bacaklarda ödem ve doku içine asırı sıvı toplanmasına engel olur.
3. Lenf drenajını kolaylastırır
4. Kasların pompa fonksiyonuna yardımcı olarak, kanın yukarıya dogru akımını kolaylastırır
Çorabın yatarken giyilmesine gerek yoktur. Sabah daha yataktan çıkmadan giyilmesi en uygunudur.
TEDAV
Tedaviye baslamadan önce hastanın öz geçmisi detaylı olarak sorgulanmalıdır. Geçirilmis toplardamar
hastalıkları (tromboflebit, derin ven trombozu), hamilelik durumu, mesleginin uzun süreli ayakta
durmasına yol açıp açmadıgı, pıhtılasma ve kanama bozuklukları ile seyreden diger hastalıkların
mevcudiyeti, enfeksiyon, seker hastalıgı, allerjik hastalıkların varlıgı, derin venöz yetmezlik bulguları
(bacak ödemi, agrı) tedavinin planlanmasında önemlidir. Ayrıca romatizma ilaçları, pıhtılasma önleyici
ilaçlar, östrojen ve progesteron gibi hormon ilaçlarının kullanılıp kullanılmadıgı, aile öyküsünde benzer
hastalıkların olup olmadıgı arastırılmalıdır.
Uygulanacak tedavi sekline hasta ve doktoru birlikte karar vermelidir. Hasta tedavi sırasında sabırlı
olmalı ve tedavi planına sıkı sıkıya uymalıdır. Varislerin tedavi yöntemleri sunlardır:
•
Egitim ve koruyucu hekimlik çalısmaları Varis tedavisinde öncelik her zaman koruyucu egitim çalısmaları, varisin ilerlemesini önleyecek
önlemlerin alınmasındadır.
•
mevcuttur.
+laçlar; toplardamar cidarını kuvvetlendiren, esnekliginin düzenlenmesine yardımcı bir grup ilaç •
Baskılı elastik varis çorabı Varis tedavisinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Basınç derecesi, çorabın boyu muayene sırasında
belirlenir. Hastalıgın derecesi ve yaygınlıgına göre farklı çoraplar önerilebilir.
•
Klasik varis ameliyatı Cerrahi tedavinin amacı, ileri evre varislerde yüzeysel damarların derin venlere döküldügü bileske
noktalarının baglanarak ana yetersizlik bölgelerinin ortadan kaldırılması, perforan dalların baglanması,
yetersiz ve genislemis toplardamar gövdeleri ile genislemis dallarının çıkarılmasıdır. Bu yüzeysel
toplardamarların en önemlisi ayak bileginin iç tarafından baslayarak bacagın ve dizin iç yanında
seyrederek yukarıya kasık bölgesine kadar uzanan büyük safen vendir (VSM). Kasık bölgesinde içe
dogru dönerek derindeki büyük toplardamara dökülür. Diger önemli toplardamar da (küçük safen ven,
VSP) ayak bileginin dıs yanından baslar, yukarıya bacak arka yüzüne dogru yükselir ve diz arkasında
derin toplardamara açılır
Uygulanma gerekçeleri (endikasyonlar)
1. Kozmetik nedenler
2. Büyük varisler
3. Belirti veren (semptomatik) varisler
4. Toplardamar dolasımında durgunluga ve göllenmeye (venöz staz) baglı komplikasyonlar
Ameliyattan 48 saat sonra elastik çorap çıkarılır ve pansuman açılır. Çorap tekrar giydirilerek hasta
taburcu edilir. 2 ay süreyle çorap kullanılır.
•
madde enjeksiyonları)
Skleroterapi (Damar duvarlarını birbirine yapıstırıp sertlestirerek damarı kapatan “sklerozan” Amaç toplardamar içine ince ignelerle verilen ilaçlar ile toplardamar cidarının içten birbirine
yapısmasını saglamaktır. Duvarı yapısan damar boslugu kapanır, içinden kan geçemez. Bir süre sonra
damar sertlesir, incelir ve dısarıdan görünmez hale gelir. Bazen cilt altında ince bir ip gibi elle
hissedilebilir. nce ve orta kalınlıktaki varislerde uygulanır. Cerrahi sonrası geri kalan varislerin
ortadan kaldırılmasında da etkilidir.
Varisler çok genis degil ve özellikle lokalize ise sklerozan madde enjeksiyonları yapılması daha
uygundur. Diyabetiklerde, ayaklarında lokal enfeksiyonu bulunanlarda, kol ve bacaklarda (periferik)
atardamar hastalıgı bulunanlarda, üst solunum yolu enfeksiyonu olanlarda, çok yaygın varislerde,
allerjik bünyeli olanlarda sakıncalıdır.
•
Ekzo-lazer;
Deri üzerinden uygulanan, kırmızı (telanjiektazi, spider angioma) ve mavi-mor renkli (agsı,
Lazer tedavisiKüçük ve orta boy yüzeysel varislerde (kozmetik ve semptomatik amaçlı) kullanılmaktadır. 
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder